Các bô lão của làng Thu Bồn cho biết: sự tích về “Bà Thu Bồn” có nhiều truyền thuyết. Nhưng thuyết phục hơn cả là câu chuyện lưu truyền trong dân gian ở làng Thu Bồn như sau: Bà Thu Bồn hay còn gọi là bà Bô Bô – một vị nữ tướng của nhà Lê bị giặc truy đuổi đến làng Thu Bồn thì bị ngã ngựa do tóc bà bị quấn vào chân ngựa, sau đó bà bị giặc giết. Bà đã được các vua triều Nguyễn sắc phong là Bô Bô phu nhân, là thượng đẳng thần. Có lẽ chính vì vậy mà những người dân nơi đây truyền tụng những truyền thuyết về bà mẹ xứ sở mang sắc màu thần bí nhưng luôn là biểu tượng của cái đẹp, của khát vọng thái bình. Cư dân ở đây cảm phục lập lăng thờ ngay trên mộ bà và mở hội tế lễ hàng năm vào ngày 12 tháng 2 âm lịch. Việc tổ chức lễ hội Bà Thu Bồn là để tỏ lòng thành kính biết ơn sự che chở của bà cho dân làng sống trên bờ cũng như trên sông nước được bình an, ấm no. Trong những ngày diễn ra lễ hội, từ đường làng, sân vận động, lăng Bà đến bãi sông Thu Bồn đều tấp nập rừng người kéo về đây trẩy hội. Đây là lễ hội lớn mang màu sắc tín ngưỡng dân gian có từ bao đời thể hiện tinh thần đoàn kết các dân tộc Chăm, Cơ Tu, Kinh sinh sống vùng thượng lưu sông Thu Bồn, Vu Gia (Quảng Nam).
Từ 3 giờ sáng, tiếng trống giục mọi người chuẩn bị ghe thuyền ngược dòng sông Thu lên Phường Rạnh lấy nước. Đến 5 giờ thuyền đến lăng Bà thuộc thôn Trung An, Quế Trung (Nông Sơn). Tại đây, các vị bô lão tiến hành cúng tế rồi cùng phường bát âm ra giữa dòng Thu Bồn lấy nước. Thuyền lại xuôi dòng. Đúng 8 giờ thuyền về bến, trên bến dưới sông đã đông nghẹt người chờ đón đám rước với năm chiếc kiệu “ngũ hành tiên nương” và năm mâm ngũ quả đẹp nhất do năm người con gái đẹp nhất bưng theo. Đám rước nước với khoảng 500 người từ người già đến các em thiếu niên trong trang phục sắc màu đẹp mắt đi từ bãi cát bờ sông lên làng vào trước lăng Bà. Và kết thúc ở lễ đại tế tại lăng Bà. Đặc biệt, phần tế có một con trâu đực nghé đã làm sạch lông mà da ngoài được phết máu trâu có màu đỏ, hai bên sừng có cặm hai cây đèn cầy, trông rất huyền bí và ấn tượng.
Hơn 500 người trong trang phục truyền thống dân tộc, mang cờ ngũ sắc, với những kiệu ngũ hành tiên nương, dân vũ Chăm tiến ra bờ bãi. Chuẩn bị lễ cúng tiên thường, chức sắc cử người chèo thuyền ra giữa sông Thu Bồn để lấy nước rồi đặt lên kiệu, có đầy đủ các đồ nghi trượng, rước về lăng để tắm rửa thần vị và làm nước cúng. Ngoài bờ bãi, trên dòng sông, không gian như bồng bềnh theo sóng nước sông Thu, hoà quyện với tiếng trống giục, tiếng hò reo theo cuộc đua thuyền. Trong khu vực lăng Bà, có các trò chơi như cờ người, hát bài chòi với lời ca dân dã xứ Quảng. Khu chợ ẩm thực, các trò chơi nằm ở khu vực sân banh với các loại bánh trái, thức ăn, đặc biệt là cháo lươn, mì Quảng, bánh tráng đập… Bà Thái Thị Bảy (43 tuổi), nhà gần lăng Bà cho biết: năm trước bà mua 25kg cá mòi để làm nhân mì Quảng bán phục vụ cho bà con và du khách. Các món mì Quảng nhân cá mòi um, gỏi cá mòi, ram cá mòi, chả cá mòi chiên… một loại cá đặc sản ở làng Thu Bồn xuất hiện nhiều nhất… làm vấn vương bước chân du khách.
Kết thúc lễ hội là cuộc đua ghe truyền thống của các đội nam, nữ mặc áo quần nhiều màu sắc đẹp mắt in trên làn nước trong xanh.
(Bài và ảnh: Hoà Vang, SGTT)
Tiếng Việt
English
français
